…και όσο αντέξεις:Περί Φιλ(μ)σοφίας: Ο Δεσμώτης του Ιλίγγου – Vertigo (1958) του Alfred Hitchcock

Υπάρχει φυσικά το ιλιγγιώδες στην καρδιά της ηρωίδας, που είναι η σχέση της ίδιας με τον εαυτό της, που διέρχεται απ’ όλες τις μεταβολές της σχέσης της με τους άλλους.

Είναι το ιλιγγιώδες μιας ερωτικής ψύχωσης και εμμονής του επιθεωρητή προς το πρόσωπό της.

Αλλά δεν μπορούμε να ξεχάσουμε και τον άλλο ίλιγγο, τον πιο συνηθισμένο, του επιθεωρητή που είναι ανίκανος να ανέβει τις σκάλες του καμπαναριού βιώνοντας μια παράξενη κατάσταση ενατένισης που μεταδίδεται σε όλη την ταινία.

Σινεμά δεν είναι μόνο η πλοκή

Η σκηνή όπου η Madeleine (Kim Novak) τρέχει και αναβαίνει στο καμπαναριό, την ώρα που ο Scottie (James Stewart) παραμένει καθηλωμένος στις σκάλες, ακινητοποιημένος από τον ίλιγγό του, ολοκληρώνεται με ένα μεγαλειώδες πλάνο.

Μετά την βουτιά της ηρωίδας στο κενό, η κάμερα – απ’ το ύψος σχεδόν της κορυφής του καμπαναριού – είναι στραμμένη σχεδόν κατακόρυφα προς τα κάτω (πλονζε) και παρακολουθεί την ταυτόχρονη φυγή του Scottie από την σκηνή του εγκλήματος (κάτω και δεξιά στο πλάνο) και την ανεύρεση του πτώματος της Madeleine από τους ανθρώπους της εκκλησίας πάνω στα κεραμίδια (αριστερά στο πλάνο).

Η κοφτή και απότομη γωνία λήψης, σε συνδυασμό με τον πολύ ισχυρό ευρυγώνιο φακό που χρησιμοποιείται εδώ ισοπεδώνει και σχεδόν εκμηδενίζει (ιλιγγιωδώς) τις φιγούρες του επιθεωρητή και των ανθρώπων πάνω στη σκεπή της εκκλησίας.

Το καμπαναριό στέκει επιβλητικό μπροστά μας τη στιγμή που ο βαθύς και μακρόσυρτος ήχος της τούμπας (μουσικό όργανο) αποδίδει στο έπακρο την αγωνία και τον ίλιγγο της ενοχής του Scottie.

Στην αντίστοιχη σκηνή στο φινάλε της ταινίας, η κάμερα κοιτάζει τώρα οριζόντια στο ύψος του καμπαναριού τον Scottie που με τα χέρια ελαφρώς ανοικτά σημαίνει την δική του διπλή λύτρωση, τόσο από την ερωτική του εμμονή όσο και από το πρόβλημα του ιλίγγου που τον ταλαιπωρεί (στέκεται στην άκρη του καμπαναριού μισό βήμα από το κενό).

Ο γκρίζος και σκοτεινός ουρανός δίνει στον χώρο την όψη και τις αποχρώσεις μιας ζοφερής αποκάλυψης.

Επιλογικά
Όχι μόνο το θέμα της ταινίας, αλλά ο τρόπος κινηματογράφησης, η επιλογή των λεπτομερειών, των τοπίων, του ευρυγώνιου φακού που τεντώνει την προοπτική και αποδίδει τεράστιο βάθος στο χώρο τονίζοντας την ιλιγγιώδη σμίκρυνση των αντικειμένων στο βάθος και την ιλιγγιώδη μεγέθυνσή τους σε πρώτο πλάνο, οι τόσο εκφραστικές αποχρώσεις των χρωμάτων και η ζωντανή πνοή τους ως το τέλος της ταινίας καθιστούν το Vertigo – θεματικά και οπτικά – ίσως την πιο βαθιά και περίτεχνη ταινία ενός σκηνοθέτη που επηρέασε και άλλαξε το σινεμά όσο ελάχιστοι.