Enemy – Προσπάθεια ανάλυσης του Villeneuve (δύσκολο πράγμα)

Πόσες mindblowing ταινίες έχεις δει; Πολλές φαντάζομαι. Για πολλές μέρες ο Κίτσιος (από τους FilMonkeys) μου πρότεινε το Enemy του Denis Villeneuve, αλλά αυτό που είδα δεν το περίμενα.

Η ταινία είναι αργή με έναν τρόπο που σε βάζει σιγά σιγά μέσα στο μυστήριο χωρίς να γίνεται βαρετή. Σε αυτό φυσικά βοηθάει και το μικρό μήκος της ταινίας που δεν ξεπερνάει τη μιάμιση ώρα.

Είναι μια ταινία που δείχνει (σε δεύτερη ανάγνωση γιατί στην πρώτη θα προσπαθείς να καταλάβεις τι έγινε) ποιος είναι ο σκηνοθέτης και γιατί μέσα σε δύο χρόνια (σου βάζω στοίχημα) θα τον αναφέρουμε σαν ένα μοναδικό σκηνοθέτη της τάξης Nolan, Tarantino κτλ.

Ο Villeneuve φτιάχνει ταινίες όπως τις θέλει ο ίδιος. Η πρώτη που είδα ήταν το Sicario, μια ταινία με εξαιρετική μουσική, φωτογραφία και ένα σενάριο που σε έπιανε από τα αρχ*δια και δεν σε άφηνε να κουνηθείς και η φετινή του είναι το Arrival το οποίο έχει αποσπάσει εξαιρετικές κριτικές και είναι το sci fi που μας αξίζει…

Το Enemy είναι το διαμαντάκι του που θα ανακαλύψουν οι περισσότεροι μετά την επιτυχία του σκηνοθέτη τα επόμενα χρόνια, οπότε εμείς που μιλάμε τώρα για αυτό είμαστε προχώ και ψαγμένοι (Thanks Κιτσιος)!

Η ταινία παιδιά δεν γίνεται να γίνει spoiler free review. Η υπόθεση, χωρίς να πω κάτι σημαντικό, είναι: Ο Adam ανακαλύπτει τυχαία ότι ένας δευτεροκλασάτος ηθοποιός είναι ακριβώς ίδιος στην εμφάνιση με αυτόν και προσπαθεί να τον συναντήσει για να δει από κοντά την παράξενη και τρομερή ομοιότητα. Από εκεί και πέρα όλα θα πάνε κατά διαόλου. Επίσης… Αράχνες και Sex Club!  

Αυτό το άρθρο είναι η παρουσίαση των δύο θεωριών που κυκλοφορούν και στο τέλος θα δώσω την απάντηση μου για το τι θεωρώ πιο πιθανό.

Οπότε αν δεν έχεις δει την ταινία (που δεν την έχεις) τράβα δες την γιατί: Spoilers AHEAD!!!!!!!!!!  

SCI FI – Alien Spider Invasion

H φάση είναι Invasion of the Body Snatchers. Αραχνοειδή Aliens μεταμορφώνονται σε ανθρώπους αντιγράφοντας σώματα άλλων ανθρώπων και ζουν ανάμεσα μας. Φυσικά προσέχουν να μην έρθουν σε επαφή με τον άνθρωπο που έχουν αντιγράψει (ο ένας είναι τριτοκλασάτος ηθοποιός και ο άλλος καθηγητής ιστορίας που δεν βλέπει ταινίες).

Τα σημάδια που μας έχει δώσε η ταινία είναι πολλά. Ο καθηγητής ιστορίας αναφέρει τους τρόπους που ένα καθεστώς κυριαρχεί στον λαό: Άρτος και Θεάματα (η αρχική σκηνή είναι ένα Sex Club, όπου μια γυναίκα (κατά)πατάει μια αράχνη (μεταφορά στην ανθρώπινη αντίσταση κατά των εισβολέων;). Ο Anthony είναι ηθοποιός. Είναι δουλειά του να προσφέρει “Θεάματα”.

Ο Adam δεν ασχολείται με ταινίες. Θα οδηγηθεί να ανακαλύψει τον δίδυμο του μέσα από την περίεργη καθοδήγηση ενός άλλου καθηγητή (αντιστασιακού;) και θα μπει στο τρυπάκι να ανακαλύψει με έναν πολύ περίεργο και συναισθηματικό τρόπο ότι έχει “δίδυμο”. Η παράξενη αντίδραση του μας δείχνει ότι είναι γνωστή στον κόσμο η εισβολή και ο Adam ανακαλύπτει την ύπαρξη του “διδύμου” του με τρόμο και όχι με μία φυσιολογική περιέργεια.

Στη σκηνή λίγο πριν το ατύχημα, ο Anthony φωνάζει στην Mary, “You don’t think I’m a man?” H σκηνή οδηγεί στο ατύχημα και καθώς η κάμερα απομακρύνεται εμφανίζεται στο παράθυρο του Anthony ένα σπάσιμο σε σχήμα ιστού…

Το Man μεταφράζεται τόσο σε Άντρας αλλά και σε Άνθρωπος.

Από εκεί και πέρα, σε πολλά σημεία, ο σκηνοθέτης μας δείχνει με εικόνες ποιος είναι ποιος και το τι μπορεί να έχει γίνει στον πλανήτη. Αντιφασιστικά graffiti, μεταφορικοί ιστοί πάνω από την πόλη και πολλές πραγματικές γιγάντιες αράχνες πάνω από μία πόλη κιτρινιασμένη, που προσωπικά μου φαίνεται άρρωστη.

Το μυθιστόρημα που βασίστηκε η ταινία είναι το “Double” του Saramago. O συγγραφέας μεγάλωσε στην Πορτογαλία κατά τη δικτατορία του António Salazar. Τα περισσότερα βιβλία του παίρνουν αφορμή από πραγματικά γεγονότα και τα αναλύουν με έναν μεταφορικό/αλληγορικό τρόπο. Το “Double” μιλάει ακριβώς για τον ολοκληρωτισμό του φασισμού που σε διαλύει σαν προσωπικότητα.

Psychological Thriller – Όλα είναι στο μυαλό του

Εδώ η ιδέα είναι απλή. Όλα όσα βλέπουμε είναι η αγωνιώδης (υποσυνείδητη) προσπάθεια του Anthony να διαχειριστεί τις δύο αντικρούομενες επιθυμίες του. Νιώθει παγιδευμένος στον μεταφορικό ιστό που του φτιάχνει η έγκυος γυναίκα του και φεύγει από το πολυτελές σπίτι του.

Όπως βλέπουμε από την αρχή η μητέρα του του λέει στο τηλέφωνο ότι λυπάται που τον βλέπει να μένει σε ένα τέτοιο άθλιο σπίτι πλέον.

Βλέπουμε την βαρετή ρουτίνα του Adam, σπίτι, δουλειά, κρασί, λίγο σεξ και ξανά από την αρχή. Από την άλλη βλέπουμε την Helen να τον κατηγορεί ότι την απατάει ξανά, πράγμα που σημαίνει ότι το έχει ξανακάνει.

Η ίδια είναι που με τρόμο βλέπει τον “δίδυμο” του άντρα της και προσπαθεί να καταλάβει την αλήθεια παίρνοντας τηλέφωνο, αλλά ο σκηνοθέτης εντέχνως δεν σου δίνει απάντηση καθώς το τηλέφωνο το σηκώνει ο Anthony αφού ο Adam στρίψει στην γωνία και δεν φαίνεται στην κάμερα μας.

Σταδιακά ο Adam ανακαλύπτει την ωραία, πολυτελή ζωή του Anthony και προσπαθεί να παρέμβει. Αυτό θα επιφέρει μια σύγκρουση που θα μπορούσε να είναι το πραγματικό split του μυαλού του Anthony σε δύο προσωπικότητες ή (και το πιο πιθανό) η αλληγορική σύγκρουση των επιθυμιών του “Εκείνου” με την εικόνα του “Υπερεγώ”.

Μιλώντας Φροϊδικά, όταν η ιδανική εικόνα που έχουμε για τον εαυτό μας (το Υπερεγώ είναι η ζωή του ως Anthony, την οποία έχει απομονώσει στο ασυνείδητο) έρχεται σε σύγκρουση με τις βαθύτερες ενορμήσεις και ανάγκες (το Εκείνο του Adam είναι η ελευθερία του, το σεξ με άλλες γυναίκες κ.ά. τα οποία η γυναίκα του θα του απαγορεύσει από τη στιγμή που θα τον δεσμεύσει με το παιδί).

Το Εγώ παρεμβαίνει ανάμεσα στα δύο παραπάνω για να φέρει την ισορροπία με μηχανισμούς όπως η Προβολή: το άτομο απομακρύνει από τον εαυτό του και αποδίδει σε κάποιο άλλο πρόσωπο επιθυμίες, ιδιότητες ή συναισθήματα τα οποία είτε αγνοεί είτε αρνείται για τον εαυτό του,
η Άρνηση: το άτομο αρνείται ένα δυσάρεστο ή ανεπιθύμητο κομμάτι της πραγματικότητάς του,
η Απώθηση: απομάκρυνση από τη συνείδηση αναπαραστάσεων που συνδέονται με μια ενόρμηση, όταν η ικανοποίηση αυτής μπορεί να προκαλεί δυσαρέσκεια κ.ά.

Ο Φρόιντ έγινε γνωστός από την ανάλυση των ονείρων ως μέσο για την ανάλυση των μηνυμάτων που στέλνει το ασυνείδητο στο συνειδητό. Οι εικόνες αυτές είναι για τον Anthony οι αράχνες, “η Μαύρη Χήρα που τρώει το αρσενικό μετά το  ζευγάρωμα…”.

Στο φινάλε βλέπουμε τον θάνατο του περιπετειώδη Anthony και της Mary (το κομμάτι του εαυτού που αναζητά την ανακούφιση των πρωτογενών επιθυμιών) και τη συνέχιση της ζωής του Adam με την Helen σε μία ζωή κοινωνικώς και προσωπικώς πιο αποδεκτή, ασφαλή και ήρεμη…

Τέλος ο Villeneuve έχει αναφέρει σε συνεντεύξεις ότι: η ταινία είναι ένα ντοκιμαντέρ για το υποσυνείδητο, ή αλλιώς ένα ντοκιμαντέρ για το υποσυνείδητο του Jake Gyllenhaal.

Η ταινία φτιάχτηκε από τον Villeneuve με σκοπό να είναι και τα δύο. Είναι ένα ψυχολογικό θρίλερ φτιαγμένο με κανόνες alien invasion sci fi και δόσεις τρόμου (αυτή η τελευταία σκηνή είναι OMFuckingG). Η ταινία είναι επίτηδες ανοιχτή σε δύο ερμηνείες και αυτό πιστεύω ότι ήταν ο στόχος του σκηνοθέτη.

Από τη μία έχουμε ελάχιστα στοιχεία για να υποστηρίξουμε ότι έχουμε έναν κόσμο κάτω από τον ζυγό αραχνοειδών πλασμάτων. αλλά από την άλλη είναι τόσο προφανές ότι μπορεί να είναι μέσα στο μυαλό του όλα που από την πρώτη στιγμή προσπαθούσα να καταλάβω τι άλλο παίζει…

Η ταινία αυτή είναι η πρώτη μετά από πάρα πολύ καιρό που δεν είχα καταλάβει τι παίζει μετά το πέρας του 90λεπτου, με έβαλε να ξαναδώ το opening και να τη μελετήσω βλέποντας άρθρα και reviews που σε μέγεθος ξεπερνούν το μέγεθος της ταινίας.

Αν δεν είναι αυτή η ουσία του κινηματογράφου μυστηρίου ποια είναι;