Books

Σκοτεινή μου Βανέσα: ένα βιβλίο που ξεκινάει συζητήσεις και προκαλεί

Written by Αθανασία Ζηλιασκοπούλου on 27 Ιανουαρίου 2022

Γεια σας, γεια σας! Καλή χρονιά εύχομαι, με υγεία και πολλές ευτυχισμένες στιγμές! (Το άρθρο αυτό ξεκίνησα να το γράφω στις αρχές του έτους, αλλά δυσκολεύτηκα πολύ και νομίζω θα καταλάβετε το λόγο, οπότε εξ ου και οι ευχές.)

Σκοτεινή μου Βανέσα… όντως σκοτεινή! Τόσο που με έβαλε σε πολλές σκέψεις. Ακόμα περισσότερο τώρα που βγαίνουν στη φόρα ξανά περιπτώσεις βιασμών και παρενόχλησης.

Πρόκειται για ένα βιβλίο διαχρονικό μα συνάμα κι επίκαιρο, αφού δυστυχώς συνεχίζουμε να μαθαίνουμε διαρκώς για υποθέσεις κακοποίησης γυναικών, γυναικοκτονιών, βιασμών. Το κίνημα #metoo ήρθε για να μείνει, κι αν με ρωτάτε έτσι πρέπει να γίνει, μήπως και καταφέρουμε κάποια στιγμή – μετά από δεκαετίες δυστυχώς – να προχωρήσουμε όλοι μαζί σαν μία κοινωνία κάποια βήματα μπροστά. Το βιβλίο όμως είναι και απόλυτα διαχρονικό, καθώς η έμφυλη βία και η βία κατά των γυναικών υφίστατο ανέκαθεν και δυστυχώς υφίσταται σε μεγάλο βαθμό ακόμα και σήμερα, τόσο λεκτική όσο και σωματική και φυσικά ψυχολογική.

Η Βανέσα κατέστρεψε τη ζωή της για έναν άνθρωπο που κατάφερε να την πείσει ότι υπάρχει αγάπη, ενώ στην ουσία βίωνε κακοποίηση ψυχολογική και σωματική. Βία. Διαφαίνεται στο μυθιστόρημα πόσο εύκολο είναι να πειστεί ένα παιδί – γιατί στα 15 είσαι παιδί ακόμα – από έναν ενήλικο άνθρωπο – στην προκειμένη περίπτωση από τον καθηγητή της, που υποτίθεται πως είναι μέντορας και πως βρίσκεται εκεί για να σε προστατέψει και να σε βοηθήσει να αντιμετωπίσεις τις δυσκολίες αυτής της περίεργης περιόδου της εφηβείας.

Για πρώτη φορά, θα αναφερθώ στην αφήγηση. Κι αυτό γιατί είναι πρωτοπρόσωπη, από την πλευρά της Βανέσας, ενός διαφορετικού θύματος βίας και κακοποίησης. Σχεδόν μέχρι το τέλος δεν αποδέχεται, ή πιο σωστά δεν παραδέχεται στον εαυτό της πραγματικά πως αυτό που της συνέβη ήταν βιασμός και κακοποίηση ανηλίκου. Από τη μία πλευρά το αναγνωρίζει ακόμα και από τη στιγμή που συμβαίνει (οι περιγραφές της συγγραφέως σε αυτό το κομμάτι είναι πολύ δυνατές!). Από την άλλη όμως και πείθεται αλλά και πείθει τον εαυτό της ότι δεν είναι έτσι ή ότι για εκείνη και με εκείνη τα πράγματα είναι διαφορετικά, όπως επίσης και πως εκείνη είναι διαφορετική (σε σύγκριση με τα υπόλοιπα κορίτσια με τα οποία είχε σχέση ο Στρέιν, ο καθηγητής). Το βιβλίο προβάλλει ένα διαφορετικό τρόπο εσωτερίκευσης του τραύματος από το θύμα, αλλά και την άκρως τοξική πλευρά του θύτη μέσα από τα μάτια του θύματος και πάλι.

Παρακολουθούμε την ιστορία μέσα από αναδρομές στο παρελθόν. Η αφήγηση των γεγονότων ξεκινάει το 2017 και ανά κεφάλαια ταξιδεύουμε στα έτη που συνέβησαν τα διάφορα σκηνικά που σημάδεψαν τη Βανέσα (2000-2007 και ξανά στο 2017). Δυστυχώς κάποιες πρακτικές που παρατηρούμε καθημερινά στις ζωές μας, όπως η κατηγορία του θύματος, η επίκριση και η κατάκριση αυτού, ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός – εκ μέρους της Βανέσας προς άλλα θύματα του ίδιου ανθρώπου στην προκειμένη περίπτωση – είναι εμφανείς μέσα στο κείμενο, αλλά πιστεύω πως αυτό γίνεται εσκεμμένα και πως θέλει η συγγραφέας να ξεκινήσει μία μεγάλη κουβέντα που αξίζει να λάβει χώρα όπου κι αν βρισκόμαστε.

Το βιβλίο κυλάει πολύ εύκολα και ο τρόπος γραφής της συγγραφέως δε σε κουράζει. Η μετάφραση σε κάποια σημεία χωλαίνει, αλλά όχι τόσο ώστε να με ενοχλήσει πολύ. Εγώ το κατάλαβα γιατί διαβάζοντας κάποια κομμάτια του βιβλίου, ήξερα ακριβώς πως ήταν γραμμένο στα αγγλικά και αυτό με ενόχλησε. Θα έπρεπε να ρέει πιο εύκολα, αλλά δεν είναι κάτι που δεν θα πειράξει πολλούς αναγνώστες. Δεν βαρέθηκα στιγμή όταν το διάβαζα και κατάφερε να με πείσει ότι διαβάζουμε την πλευρά μιας 15χρονης μαθήτριας. Αργότερα, όταν βλέπουμε την πλευρά της Βανέσας, ενήλικης πια, καταλαβαίνουμε πόσο έχει πληγωθεί από αυτό το που της συνέβη. Πόσο δυσκολεύεται να προχωρήσει παρακάτω παρά την ψυχοθεραπεία που κάνει. Αυτό είναι και ένα σημάδι, πως ακόμα και αν λαμβάνουμε τη βοήθεια που χρειαζόμαστε, αν δεν είμαστε εμείς έτοιμοι να το αντιμετωπίσουμε, δεν μπορεί να υπάρξει πραγματική και ουσιαστική βελτίωση.

Ο θάνατος ενός βασικού χαρακτήρα του βιβλίου προσπερνάται κάπως γρήγορα και άδοξα. Θα περίμενα να έχει άλλη αντιμετώπιση η Βανέσα σε αυτό το συμβάν και να την επηρεάσει πολύ περισσότερο. Δεν με πείραξε το ότι δεν υπάρχει πολύ μεγάλη διαφορά στην ωριμότητα μεταξύ της μαθήτριας και ενήλικης Βανέσα, γιατί ακόμα δεν είχε δουλέψει ουσιαστικά τον εαυτό της ώστε να είναι εμφανής. Αυτό επέρχεται στο τέλος όπου με τη βοήθεια ενός κουταβιού, που της δίνει απλόχερα την αγάπη του, καταλαβαίνει ότι της αξίζει να αγαπήσει ξανά και το βασικότερο να αγαπηθεί.

Με βάση αυτό το βιβλίο, αλλά και τα γεγονότα που μας προλαβαίνουν, δεν μπορώ παρά να μοιραστώ δύο σκέψεις που έχω τις τελευταίες μέρες και κάνουν ακόμα πιο δύσκολο το να κάτσω και να γράψω αυτό το άρθρο. Είδα ένα βίντεο από ένα κανάλι του εξωτερικού που αφιέρωσε 15 λεπτά στην κατάσταση που επικρατεί στην Ελλάδα, ιδίως τα τελευταία χρόνια, με τις γυναικοκτονίες, την κακοποίηση γυναικών από συντρόφους, την ενδοοικογενειακή βία, τους βιασμούς… Και ανέφερε πως η Ελλάδα βρίσκεται στην τελευταία θέση ανάμεσα στα κράτη της ΕΕ σε σχέση με το κομμάτι της ισότητας μεταξύ των φύλων. Θα μου πείτε τώρα, καλά δεν το καταλαβαίνεις αυτό; Φυσικά και το καταλαβαίνω και το βιώνω καθημερινά, αλλά είναι ακόμα περισσότερο συγκλονιστικό να σου το φέρνουν έτσι μπροστά σου και να σου λένε, “Ορίστε, δείτε και επίσημα τα χάλια της χώρας όπου διαμένετε.”

Μέχρι στιγμής, ήμουν τυχερή και δεν έχω υπάρξει θύμα βίας ή κακοποίησης, γιατί έτυχε οι σύντροφοι που είχα ΕΤΥΧΕ να είναι σωστοί και νοήμονες άνθρωποι. Έχω υπάρξει όμως θύμα παρενόχλησης, λήπτρια σεξιστικών σχολίων. Και με τη σειρά μου έχω μπει κι εγώ στο τρυπάκι να σκεφτώ τι δουλειά είχε μία κοπέλα κάπου ή γιατί είχε τέτοιες παρέες. Δεν είμαι περήφανη για αυτό, αλλά τουλάχιστον το αναγνωρίζω και κάνω ό,τι περνάει από το χέρι μου ώστε να αποτινάξω από το κεφάλι μου τις σκέψεις αυτές για τις οποίες όμως δεν ευθυνόμαστε εμείς. Ευθύνεται η πατριαρχία που δυστυχώς ακόμα και σήμερα, το 2022, είναι βαθιά ριζωμένη μέσα σας, πράγμα που μας οδηγεί να κάνουμε αυτές τις παράλογες σκέψεις. Σκοπός μου δεν είναι να κατηγορήσω τους άνδρες, γιατί και αυτοί έχουν πληγεί από το κομμάτι της πατριαρχίας που “επιβάλλει” κάποιες συμπεριφορές. Απλά θέλησα να μοιραστώ κάποιες από τις σκέψεις μου. Ξέρω πως δεν είπα κάτι που δε γνωρίζουμε ήδη, όμως οι κουβέντες αυτές καλό είναι να γίνονται για να μπορέσουμε να διανύσουμε σαν κοινωνία τον δρόμο που είναι ακόμα μακρύς και μεγάλος. Υπάρχουν άνδρες εκεί έξω που αναγνωρίζουν το ανδρικό τους προνόμιο και παλεύουν μαζί με τις γυναίκες και στέκονται στο πλευρό τους.

Για αυτό αυτά τα βιβλία και αυτές οι μαρτυρίες γυναικών είναι σημαντικό να παίρνουν το βήμα που τους αξίζει και να τους δίνεται η απαραίτητη προσοχή. Ας έχουμε το μυαλό μας λίγο πιο ανοιχτό σε ερεθίσματα και ας έχουμε περισσότερες προσλαμβάνουσες, και ίσως, σε κάποια χρόνια καταφέρουμε να είμαστε σε μία καλύτερη συνθήκη σαν κοινωνία.